“Hey!” Riep ik uit toen ik in de zomer een paar jaar geleden, in midden Duitsland bij vrienden, paprika’s in volle glorie in de tuin zag staan. “Meestal zie je de paprika’s wat zuidelijker dan hier”.
“Dat klopt“, antwoordde de moeder des huizes. Maar wij komen eigenlijk ook uit wat zuidelijker streken. En toen kwam dit verhaal ter tafel wat voor mij een heel andere kant van de Tweede Wereldoorlog liet zien, waar ik me in de verste verte niet bewust van was.
“In de tweede helft van de 18e eeuw wilde de toen regerende macht in Duitsland graag dat zijn landgenoten in Vojvodina gingen wonen. (wat nu Noord Servië is,) In 1786 is in de velden van Vojvodina een dorpje gesticht. Men kreeg een boerderij, gereedschap en wat niet al. De preciese lijsten staan opgeschreven in het boek over Kiss-Keer. Een lieftallig Duits grundig georganiseerd dorpje. Kijk nu hoe de kaart eruit zag, elk vakje is een stukje grond met een huis erop:
Men leefde er tevreden in een Duitse kolonie. De foto’s laten gelukkige, verzorgde mensen zien, harde werkers en orde. Netheid en burgelijkheid stonden blijkbaar hoog aangeschreven. Er is uiteraard ook een kerk en een school.
Met de Tweede Wereldoorlog veranderde alles en kwam aan het rustige dorpsleven een woest einde. De mannen moesten in het leger. En op het laatst is zelfs het hele dorp leeggeroofd, de duitsers verloren en iedereen die maar kon sloeg op de vlucht, gedesorienteerd hun oude ouders achterlatend. Degenen die te oud waren om te reizen gingen zeker de dood tegemoet.”
En uit die tak, stamt onze vriendin. De jongeren (waaronder haar over groot opa) vluchtten. Zij weet wat het is om als familie nog decennia lang met schuld rond te lopen. Niet iedereen had de plannen van Hitler direct door, helemaal niet in deze verre zuidelijke streken.
Haar voorouders moesten het met de dood bekopen. En het nageslachte met jaren lange onuitgesproken pijn. Als je nu het dorpje Backa Dobro Polje (wat Dorp op Goede Grond) betekend, opzoekt op wikipedia zie je niets meer van deze Duitse geschiedenis. Het is allemaal weggewist en je kunt lezen: In de jaren vijftig is het dorp gesetteld met mensen uit Montenegro. Maar aan de architectuur kun je zien dat het dorp al veel langer bestaat. De huizen spreken van vergane glorie, maar ook van een rijk, welvarend, georganiseerd verleden.
Het dorp Backa Dobro Polje ligt ongeveer 90 km bij Osijek vandaan en op een goede dag besluiten we het een bezoek te brengen om te kijken of het familie huis van onze vriendin er nog staat. Er zijn geen snelwegen naar toe, dus we rijden door tal van kleine dorpjes, zien herders en schapen, karren en begeven ons in een andere tijd.
Het huis van het voorgeslacht van onze vriendin staat er nog! De familie naam staat zelfs nog in het huis gegrift. Je kunt je voorstellen dat we het een indrukwekkende ontdekking vonden! De straten zijn nog zoals ze op bovenafgebeeld kaartje staan: Recht en Grondig. We hebben de huidige bewoners van het huis gesproken. Ze waren hartelijk en lieten ons alles zien, boden drinken aan. En vertelden wat zij wisten.
Het is niet moeilijk om je voor te stellen hoe de oude mensen hun boeltje achter lieten en op veekarren afgevoerd werden over de weg, waar wij later reden, onderweg naar hun dood, en nu is het een massagraf. We hebben het massagraf bezocht.
Zwarte raven maken hun akelige geluiden en vliegen af en aan boven het graf. De lugubere plek is compleet. Een groot leeg landschap en een enorm massagraf waar de overgebleven dorpsbewoners vermoord zijn en achtergelaten. De jongere familieleden kwamen dit wellicht later te weten en vluchtten door het onveilige onrustige Europa en settelden zich in Noordelijker streken. Nog jaren gedesilliosioneerd.
De vluchtelingen maakten in 1945 een reis door het verwoeste Europa. Op zoek naar een nieuw leven in het kapotte Duitsland. In zijn zak droeg hij paprika zaadjes als een herinnering aan een voorgoed vergaan tijdperk. De paprika zaadjes worden al decennia lang trouw gedroogd en weer gezaaid door hun nageslacht als een stille levende herinnering.
En wij zagen dat in bloei staan. Een jong paprikaplantje met een oud verhaal.
Meer lezen?
De oorlog die langs ons heen ging.
(Met een gedicht van Leonard Cohen: In Flanders Fields.)
Dit verhaal staat in het boek: De wereld rond mijn tafel; 40 verhalen over leven in Zuidoost Europa en thuiskomen in Nederland.
Wil je het boek bestellen? Dat kan hier: Jannekeonderweg.nl/boek
1 reactie
Reacties zijn gesloten.