Een verborgen leven in een tijd van crisis

Gepubliceerd op Gecategoriseerd als nederlands

Uiteraard neemt de pandemie nogal veel van onze aandacht in beslag. Helaas, zouden we daardoor bijna 75 jaar bevrijding van de Tweede wereldoorlog in stilte over het hoofd zien.

In het voorjaar kwam de film: A Hidden Life uit. Er is geen enkele film die me in de afgelopen vijftien jaar, zo heeft geraakt als deze film. Hij was te zien in Wageningen en het lukte me op een goede dag zelfs een poster ervan te bemachtigen, die nu een prominente plek in onze woonkamer heeft gekregen. Hij hangt daar in het zicht, omdat ik de toonhoogte van dit verborgen leven zoek, maar niet altijd vind en er wel dagelijks aan herinnerd wil worden. Ik vraag me af en zoek naar het antwoord op de vraag: Waarom raakt deze film mij zo?

 

foto van de poster in onze woonkamer

Sommige zaken zijn alleen als raadsel verklaarbaar.” schrijft Willem Jan Otten in de Koers van maart 2020 “En misschien is ‘verklaren’ het goede woord niet; misschien moeten we helemaal niet vragen wat we ervan begrijpen, maar wat het van ons moet.” vult hij aan.

De film zit vol met metaforen over lijden en zwijgen, over navolging. Over de redenen van het hart, die het hart niet kent. Over loyaliteit naar mensen om je heen en trouw zijn aan je eigen geweten. Over de ultieme kosten van deze keuzes. En over de onomkeerbaarheid ervan. De film wringt en schuurt aan mijn geweten en stelt mij de vraag: Heb ik de moed om zulk lijden te dragen? Is lijden een gift van God?

Een verborgen leven/ A hidden life

“A hidden life” speelt zich af in het kleine dorpje Sankt Radegund. Dietrich Bonhoeffern en Franz Jagerstatter zaten beiden gevangen in Berlijn in de Tegel gevangenis in 1943. Het is niet bekend of ze elkaar hebben ontmoet of gesproken. Toen we in september Marijke naar Oostenrijk brachten overwogen we om er nog langs te rijden, maar het was een extra honderd kilometer en we reden door vergelijkbaar gebied, wat ons een beeld gaf van deze film.

Het natuurschoon is adembenemend, grotesk, lichte luchten, zware wolken, bergen, ochtend dauw en zonlicht. Dit komt in de film prachtig naar voren. Het gewone eenvoudige, hardwerkende boerenleven waar ik zo van hou wordt in al zijn pracht, rauw en adembenemend op het scherm neergezet. Liefde voor het leven, voor alles wat groeit. Voor elkaar, de kinderen. Het leven met de seizoenen, het bearbeiden van het land. Het met tranen zaaien en het met gejuich oogsten.

Het contrast met het gruwelijke leven in de gevangenis kan niet scherper neergezet worden. De ruwheid, de wanhoop en angst. De valsheid van de wrede mens. Maar ook het onverwoestbare geluk van een glimlach en het spel van de dag.

Een verborgen leven, drie scenes

Een scene speelt zich af in de kerk, als de schilder beelden bijschaaft en restaureert. Hij praat voor zich uit en zegt: “Ik schilder al dit lijden, maar ik lijd zelf niet. Wat doe ik hier? Ik maak aanbidders van Christus, maar ik maak geen volgelingen van Christus. Het leven met Christus vraagt om een keuze. Ik schilder een zelfverzekerde Christus, maar op een dag schilder ik de echte, lijdende Christus.

Een prachtige scene vind ik ook als Fany met haar vader op bezoek gaat om meer over Franz te horen te krijgen. Haar vader zegt maar een paar zinnen, maar ze zijn cruciaal voor een volwassen dochter in lijden: “Je bent altijd zo’n goed en lief kind geweest en Franz ook. Er is een verschil in lijden waar je voor kiest of lijden wat je niet kan ontkomen. Het is beter om te lijden aan onrecht dan om het onrecht zelf uit te voeren.”

Een derde scene is het dorpsfeest Corpus Christie. Franz beleeft het vanuit de gevangenis en denkt aan thuis. Het hele dorp viert feest. Iedereen is prachtig aangekleed en blij. Het lijden van Christus wordt feestelijk gevierd omdat het de reddende kracht is voor het leven. Maar Fani en haar kinderen worden buitengesloten. Verworpen. Omdat haar man de dood ingaat en daarmee gelijkvormig aan Zijn lijden.

Bomvol vergelijkingen: 

We zien Fany, die net als Maria in geloof en overgave ja zegt tegen God: Het is goed wat U gaat doen. Niet zonder gevoelens van wanhoop en angst. Maar uiteindelijk met vrede. Ik las dat zijn vrouw 100 jaar is geworden en in 2013 is overleden.

Woorden die me te binnen schoten zijn: Verleiding, bespotting, lijden, trouw, angst, verlatenheid. Als een lam zien we dat Franz ter slachting wordt geleid en daarmee in de voetsporen van zijn Meester gaat. Op de bodem van dat alles staat: Vertrouw in de overwinning van het goede. Geen musje valt op de aarde zonder de wil van onze Hemelse Vader.

Een citaat van de 19-eeuwse schrijver George Eliot sluit de film af: “Want het groeiende welzijn van de wereld is gedeeltelijk afhankelijk van onhistorische handelingen; en dat de dingen met jou en mij niet zo slecht zijn als ze zouden kunnen zijn, is voor de helft te danken aan het aantal dat getrouw een verborgen leven leidde en rustte in onbezochte graven.

Een vraag voor mij (en misschien ook voor jou)

Een hoofdthema in de film is het zwijgen. Het zwijgen van Franz. Het zwijgen van God. Het zwijgen van Fani. Het past bij een onhistorische handeling van een vergeten boer in de vorige eeuw. De film ging in februari 2020 in premiere. En binnen enkele weken viel de wereld stil door de pandemie en zweeg ook deze film. Maar ik zou zeggen met Rod Drerher: Elke christen moet deze film zien. Want ook al is er weinig overeenkomst met het lijden in deze film wat gevolg is van een keus van het hart en het lijden wat ons overkomt door de pandemie. De conclusie van Fany is universeel: “Eens komt de dag dat we weten waar het voor is, dan zijn er geen raadsels meer; we zullen weten waarom we leven.”

Ik hoop dat je lijden bespaart wordt, en als het je overkomt dat je het kan zien als een gift van God. Ik bidt je dit verborgen leven toe, in vrede.

Hier is hij te vinden: Pathe thuis: 

P.s. Eerder deze maand kwam mijn eerste boek uit, je kunt het nog steeds bestellen. De opbrengst is voor een afrondende reis naar Osijek.