De kerkelijke kaart van Kroatië

Gepubliceerd op Gecategoriseerd als nederlands

Dit keer een gastschrijver: Jelle Huisman geeft een inkijkje in de kerkelijke kaart van Kroatië:

Op het plein in het centrum van onze stad staat een hoekig bronzen standbeeld. Een grote, zware man wijst naar de grond, terwijl hij met strenge blik naar de horizon kijkt. Dit land, deze grond is Kroatisch. Alleen God en de Kroaten zelf maken uit wat hier gebeurt. Aldus de woorden op de sokkel van het beeld voor Ante Starčević, de negentiende eeuwse ‘Vader des vaderlands.’ Wat de nationalist schreef over het Kroatische recht op zelfbestuur is tot op de dag van vandaag een bron van inspiratie voor sommige politici.

Ironisch genoeg staat zijn standbeeld in de schaduw van de op een na hoogste kerktoren van het land. Met 90 meter is de toren van de Kerk van de Heilige Petrus en Paulus niet alleen een markant bouwwerk, maar ook een triomf van bisschop Josip Juraj Strossmayer die hier op spectaculaire manier zijn bisdom op de kaart zette. Starčević stond een strikte scheiding van kerk en staat voor, bisschop Strossmayer uiteraard niet. De bisschop was als katholiek internationaal georiënteerd. Hij was de voorstander van een unie van zuid-Slavische volken, het koninkrijk en later de republiek, Joegoslavië. Na een halve eeuw socialisme en de bloedige oorlog van 1991-1995 is Kroatië weer zelfstandig.

Heeft Starčević dan toch gewonnen?

86% van de Kroaten is Rooms-Katholiek. Velen komen nooit in de kerk, of misschien maar twee keer per jaar. Maar evengoed zitten de kerken hier in de stad elke zondag vol, sommige wel vier keer. In verschillende kerken is er dagelijks een mis. Ook zijn er twee kloosters die nog in gebruik zijn. Zo worden de godsdienstlessen op de lagere school van onze zoon Laurens gegeven door een non. En de inhoud? Behoorlijk theologisch, de tweede les ging over de Goddelijke Drie-eenheid. De meeste kinderen van zes jaar kennen hier het “Onze Vader” uit hun hoofd. De nonnen maken hier deel uit van het straatbeeld. Verschillende van de priesters in de stad zijn betrokken bij een charismatische vernieuwingsbeweging die de nadruk legt op persoonlijke geloofsbeleving en gemeenschappelijk gebed. Toen ik vorig jaar op zo’n gebedsbijeenkomst was viel het me op dat er tientallen jongeren aanwezig waren. Buiten vroor het dat het kraakte, en binnen werden dekens uitgedeeld om ons tegen de kou te beschermen. Er was geen beginnen aan om het betonnen gebouw te verwarmen. 

Waarom is het Rooms-Katholicisme nog zo sterk aanwezig hier? Misschien wel omdat Kroatië een grensland is. Ten westen van ons ligt de beschaafde wereld en het centrum van de Kerk. En daar hoort Kroatië bij want ‘wij’ zijn het laatste stukje West-Europa. Ten oosten van ons zijn de barbaren. (zoals velen het hier nog zien.) wat dat betreft ligt de haat en nijd nog vaak vlak onder de oppervlakte.

Ten oosten van ons, zo’n dertig kilometer hier vandaan, ligt Servië. Serven zijn Orthodox en vanuit Rooms Katholiek perspectief dus sinds het jaar 1054 de weg kwijt. Na het uit elkaar vallen van Joegoslavië zijn de meeste Serven vertrokken, in Osijek is nog een Orthodoxe kerk over. Elke zondag komen zo’n honderd Serven bij elkaar voor de Goddelijke Liturgie. De Orthodoxe Bisschop heeft ook opzicht over de kerken in verschillende Servische dorpen ten noorden van de stad. Ook in andere delen van het land zijn gebieden waar groepen Serven wonen, daarom is 4% van de bevolking Orthodox. Omdat land en godsdienst hier alles met elkaar te maken hebben is het voor de meeste Kroaten en Serven uitgemaakte zaak: de Kroaat is Katholiek, de Serf is Orthodox. Helaas gaan beide kerken vaak ook volop mee in het verhaal: de oorlogen van de twintigste eeuw laten daar verdrietige voorbeelden van zien.

Zijn er nog andere godsdienstige stromingen in Kroatië? Tijdens de volkstelling van 2011 was ongeveer 8% atheïst, agnost of “anders.” 1.5% van de bevolking is Moslim en zoals te verwachten zijn dit mensen met een verbinding met Bosnië, ten zuiden van ons. Ongeveer een half procent van de bevolking is protestant. Sommigen horen bij nieuwe “evangelische” groepen, anderen zijn al protestant sinds de Reformatie. De Lutheranen hebben Duitse wortels, de gereformeerden zijn Hongaars van origine.

Zo is de oudste parochie van onze kerk in het stadje Tordinci, zo’n 30 kilometer hier vandaan. Hier werd in 1551 de eerste protestantse synode van Slavonië gehouden. Nog steeds komen hier elke zondag gelovigen bij elkaar rondom het Woord en gebroken brood. Elke zondag klinken er psalmen, gezongen in het Kroatisch, op een oud-Hongaarse melodie.  

In dit deel van het land zijn twee kleine Roma kerken te vinden. En dat is bijzonder. Klein, maar aanwezig. Het Woord gaat hier dus op vele plekken open. Moge God het zegenen. Ik ervaar verbinding waar een kloppend hart gevonden wordt. Een hart dat vrede zoekt en verbinding waar ethniciteit vaak in de weg stond.  En dat overstijgt gelukkig vaak de kerkelijke kaart.

Gelukkig de vredestichters, want zij zullen kinderen van God genoemd worden.” Matth.5:9

Dit artikel is geplaatst in het Fries Dagblad van 26 februari 2019 en is onderdeel van een serie over de kerkelijke kaart van Kroatië. Lees ook:

Wonen en werken in Kroatië

Hoe een zwerver de vrouw van een pastor werd

Natasha vecht voor vrede

Oecumenische-contacten-zijn-zuurstof-voor-de-ziel

Een werkplaats van hoop en geloof

Maandelijks kun je zo’n soort interview verwachten. Ik hoop dat jij net zo geniet van het lezen, als ik van het interviewen en schrijven.